Repo ve Ters Repo Nedir? İşlemleri Nasıl Yapılır? Ne İşe Yarar?

Repo, kısa vadeli, sabit getirili bir takas türü olan geri alım sözleşmesi anlamına gelir. Bir repoda, bir taraf, gelecekte farklı, biraz daha yüksek bir fiyattan geri alacakları şartıyla, bir varlığı (normalde bir menkul kıymeti) başka bir tarafa belirli bir fiyattan satışını gerçekleştirir.

Alıcının repo alırken ödediği fiyat ile sonunda aldığı fiyat arasındaki fark, yatırımın getirisini oluşturur. Teknik bakımdan doğru olmasa da bu getiri, örtülü faiz oranı veya repo oranı olarak da bilinir. Repo anlaşmaları genellikle sadece gecelik olduğundan, repo oranı esasen standart gecelik oranın bir temsilcisidir.

Alıcı menkul kıymete sahip olsa da, varlığın geçici mülkiyetine sahiptir, fakat repo koşullarına göre, üzerinde satmasına veya manipülatif amaçlarla kullanmasına izin verilmeyecektir. Ancak daha sonraki bir tarihte satıcı menkul kıymetlerini geri alamazsa, alıcının varlığı satma hakkı söz konusu olur.

Repo İşlemleri

Repo işlemleri, fon talep eden ya da fon arzı bulunan kuruluşların, finansal araçları taahhüt karşılığında satması ya da satın almasını içeren yatırım aracıdır. Repo işlemlerinde menkul kıymetler, başlangıçtaki valöründen geri alma taahhüdüyle satılır. Bitiş valöründe ise menkul kıymet repo işleminde geri alınır.

Repo ve ters repo terimleri, sadece iki farklı tarafın bakış açısından aynı işlemi tanımlar. Menkul kıymeti satan ve geri alacak olan taraf için bu repodur. Menkul kıymeti satın alan ve ileriki zamanda satmayı kabul eden alıcı için bu bir ters repo işlemidir.

Ters Repo İşlemi

Repo işlemleri kısa vadeli ve sabit getiri sağlamaktadır. Aynı zamanda belirlenen dönemin sonunda ilk satıcının menkul kıymeti alması şartıyla gerçekleştirilir. Repo işlemlerinde yatırımcılar ve bankalar arasında anlaşma yapılır. Bu anlaşmaya göre banka elinde bulundurduğu hazine bonosu ya da devlet tahvilini geri vermek şartıyla yatırımcılara satmaktadır.

Repo vadesi geldiğinde yatırımcılarla yaptığı anlaşmaya uygun şekilde geri almaktadır. Repo işlemleri genellikle uzun vadeli yatırımcılar ve garanti kazanç sağlama hedefiyle işlem yapan kısa vadeli yatırımcılar tarafından tercih edilmektedir. Ayrıca kısa vadeli faiz geliri elde edilmektedir.

Repo ve ters repo işlemlerinde kullanılan finansal araçlar Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenmektedir. Belirlenen mevzubahis araçlar; devlet tahvili, hazine bonosu, kamu borçlanma araçları, likidite senedi, varlığa dayalı menkul kıymet ve Borsa İstanbul’un belirlediği hisse senetleridir. Repo işlem vadesi geri ödeme tarihini aşmayacak şekilde bankalar tarafından serbest biçim belirlenmektedir. Bu durum ters repo işlem vadesi için de geçerlidir. Vade sonu repo/ters repo işlemlerinde iş günü olarak belirlenir.

Repo ve Ters-Repo Pazarında Oluşan Gecelik Faiz Oranı

Repo ve ters repo faiz oranları da yine vadede olduğu gibi tarafça belirlenmektedir. İşlem için belirlenen nakit ya da teminatlar Türk Lirası ya da döviz cinsinden belirlenebilir. Repo ve ters repo işlemlerinde fiyat iki yöntemle belirlenmektedir.

1. İlk olarak menkul kıymetin satış fiyatına vadeye kadar faizin eklenmesiyle fiyat belirlenir.
2. İkinci yöntem olarak ise günün koşulları altında repo vadesinde hazine bonosu fiyatının tahmin edilmesidir.

Ters repo işlemlerinde teminat alıcılara fiziki olarak teslim edilmez. Tüm işlemler hesaplar arasında gerçekleştirilir. Ayrıca aracı kurumlar, Borsa İstanbul’da (BİST) bulunan pazarlardan ters repo ile alınmış menkul kıymetleri işlem tarihi ve vade süresi arasındaki süreyi aşmamak şartıyla yeniden repo işlemlerine sunabilir.

Repo Fonlama

Repo ve ters repo işlemlerinde repo fonlama farklı şekilde gerçekleşir. Repo da repo sağlayan borçlanma yoluyla fonlama sağlarken ters repo da ödünç alınarak fonlama gerçekleştirilir. Repo sağlayan taraf, sahip olduğu menkul kıymetleri karşı tarafa ödünç verir. Borçlanarak fon sağlar. Ters repo yapan ise ödünç alır ve karşıya fon sağlar.

Otomatik Repo Talimatı

Otomatik repo emri, repo işlemlerinin robotik olarak yapılmasını sağlayan bir sistemi ifade eder. Yatırım hesabı bulunan yatırımcılar, hesaplarında mevcut olan serbest bakiyelerinin bir kısmıyla otomatik repo talimatı verebilir.

Otomatik repo talimatları bir, yedi ve otuz günlük vadelerle gerçekleştirilebilir. Otomatik repo işleminde yatırım hesabının bulunduğu bankalara göre farklı prosedürler yer alabilir. Yatırımcılar genel olarak mobil veya internet bankacılığı yoluyla otomatik repo talimatı verebilir.

Gecelik Repo Fiyatları

Repo işlemlerinde vade sayısı bir gün ve otuz gün arasında değişiklik gösterir. Ancak gecelik repo işleminde valör aynı gündür. Aynı şekilde alıcı ve satıcılar arasında taahhüt sözleşmesi de bir günlük yapılmaktadır. Eğer valör cuma gününe denk gelirse teslimat pazartesi günü gerçekleştirilir. Bunlarla birlikte fiyatlarda işlem sırasında belirlenmektedir.

Repo ve Ters Repo Ne İşe Yarar?

Repo ve ters repo işlemleri ile yapılabilecekler şunlardır;

• Repo piyasasının temel amacı, likiditeyi destekleyerek hemen hemen tüm diğer finansal piyasaların verimli çalışmasına yardımcı olmaktır. Spesifik olarak, repo piyasasının birkaç amacı daha vardır.
• Kısa vadeli kredi kaynağı sağlamak için işlevseldir. Repolar, finansal kurumların nakit borçlanmasına imkân tanırken, aynı zamanda yedek sermayesi olan tarafların daha az riskle paralarından faiz kazanmalarına zemin oluşturur.
• Çoğu zaman büyük finansal kuruluşlar, kendilerine herhangi bir faiz getirmediği için rezervlerinde fazla nakit tutmazlar, bunun yerine faaliyetleri finanse etmek adına repo piyasasından borç alırlar.
• Merkez bankasının para politikası operasyonlarını kolaylaştırmak işine de yarar. Repo piyasası, merkez bankalarının menkul kıymet satın alarak para politikalarını yürütmelerini sağlar. Bu, finansal piyasalara rezerv ve likidite sağlar.
• Riskten korunma ve türev fiyatlandırmaya da yarar. Repo piyasası, menkul kıymetlerdeki long pozisyonları finanse eder ve tümü riskten korunma ve türev enstrümanları fiyatlandırmak için hayati önem taşıyan kısa işlemleri içerir. Likit repo piyasası, başka yerlerdeki likidite için de hayati öneme sahiptir.

Finans üzerine daha fazla bilgilenmek için “Bilgi Bankası” kategorimizde yer alan içerikleri incelediniz mi?